Rơ le bảo vệ pha (hay còn gọi là Relay bảo vệ pha, Bộ bảo vệ pha) là một thiết bị điện tự động được sử dụng trong các hệ thống điện 3 pha để giám sát và bảo vệ các thiết bị tải (đặc biệt là động cơ) khỏi các sự cố liên quan đến pha điện.
Rơ le bảo vệ pha có khả năng phát hiện và đưa ra cảnh báo hoặc tác động ngắt mạch điện khi xảy ra các sự cố sau:
Mất pha: Đây là chức năng quan trọng nhất. Trong hệ thống 3 pha, nếu một hoặc nhiều pha bị mất (ví dụ do đứt dây, cầu chì cháy, hỏng aptomat), động cơ 3 pha khi hoạt động sẽ chỉ chạy với 2 pha. Điều này gây ra tình trạng mất cân bằng dòng điện nghiêm trọng, làm tăng nhiệt độ cuộn dây động cơ, dẫn đến cháy động cơ hoặc hư hỏng các thiết bị khác. Rơ le bảo vệ pha sẽ phát hiện sự cố này và ngắt nguồn điện để bảo vệ.
Đảo pha/Ngược pha: Trong một số ứng dụng, thứ tự pha của nguồn điện (ví dụ R-S-T) là rất quan trọng để đảm bảo động cơ quay đúng chiều (ví dụ bơm, quạt, băng tải). Nếu thứ tự pha bị đảo ngược (ví dụ R-T-S), động cơ sẽ quay ngược chiều, có thể gây ra hư hỏng cơ khí cho hệ thống hoặc gây nguy hiểm cho người vận hành. Rơ le bảo vệ pha có chức năng kiểm tra thứ tự pha và sẽ ngắt nguồn nếu phát hiện sai thứ tự.
Lệch pha/Mất cân bằng pha ): Khi điện áp hoặc dòng điện giữa các pha không đồng đều, dẫn đến sự mất cân bằng trong hệ thống. Điều này cũng có thể gây nóng quá mức cho động cơ và làm giảm tuổi thọ thiết bị. Một số rơ le bảo vệ pha cao cấp có thể phát hiện và bảo vệ khỏi tình trạng này.
Quá áp/Thấp áp : Nhiều loại rơ le bảo vệ pha hiện đại còn tích hợp khả năng giám sát điện áp trên từng pha. Nếu điện áp tăng quá cao hoặc giảm quá thấp so với ngưỡng cho phép, rơ le sẽ tác động để bảo vệ thiết bị khỏi hư hỏng do điện áp không ổn định.
Rơ le bảo vệ pha hoạt động dựa trên nguyên tắc so sánh điện áp hoặc dòng điện giữa các pha.
Khi các pha đấu nối được lắp đặt chính xác, đúng thứ tự và đủ pha (điện áp/dòng điện nằm trong ngưỡng cho phép và cân bằng), rơ le sẽ ở trạng thái bình thường, tiếp điểm đầu ra sẽ đóng lại (cho phép mạch điều khiển hoạt động).
Khi có bất kỳ sự cố nào về pha (mất pha, đảo pha, lệch pha, quá áp/thấp áp) được phát hiện, mạch xử lý tín hiệu bên trong rơ le sẽ nhận biết sự bất thường.
Lúc này, rơ le sẽ tác động, làm thay đổi trạng thái tiếp điểm đầu ra (thường là mở ra). Tiếp điểm này thường được đấu nối với cuộn hút của Contactor hoặc các thiết bị đóng cắt khác. Khi tiếp điểm rơ le mở ra, cuộn hút Contactor mất điện, làm cho Contactor nhả ra, ngắt nguồn điện cấp vào thiết bị tải (động cơ), từ đó bảo vệ thiết bị khỏi hư hỏng.
Rơ le bảo vệ pha thường có thể điều chỉnh được các ngưỡng cài đặt (ví dụ: ngưỡng điện áp, thời gian trễ tác động) để phù hợp với từng loại thiết bị và yêu cầu của hệ thống.
Bảo vệ động cơ và thiết bị: Ngăn ngừa cháy nổ, hư hỏng động cơ và các thiết bị 3 pha khác do sự cố về pha.
Tăng tuổi thọ thiết bị: Giảm thiểu các tác động tiêu cực từ nguồn điện không ổn định, kéo dài tuổi thọ của hệ thống.
Giảm chi phí sửa chữa, bảo trì: Tránh được những thiệt hại lớn và chi phí khắc phục sự cố do hư hỏng thiết bị.
Đảm bảo an toàn vận hành: Tránh các tình huống nguy hiểm do động cơ quay ngược chiều hoặc hoạt động bất thường.
Việc sử dụng rơ le bảo vệ pha bao gồm các bước chính: Đấu nối và Cài đặt. Mặc dù có nhiều loại rơ le bảo vệ pha của các hãng khác nhau (Schneider, Selec, Samwha, JKN...), nhưng nguyên lý chung và cách đấu nối, cài đặt cơ bản khá tương đồng.
Dưới đây là hướng dẫn chung về cách sử dụng rơ le bảo vệ pha:
Rơ le bảo vệ pha thường có hai phần chính: đầu vào giám sát điện áp/dòng điện và đầu ra là tiếp điểm điều khiển.
1. Các chân đấu nối cơ bản thường thấy:
L1, L2, L3 (hoặc R, S, T): Các chân cấp nguồn 3 pha từ hệ thống cần giám sát vào rơ le.
A1, A2: Chân cấp nguồn điều khiển (nguồn nuôi) cho bản thân rơ le hoạt động (thường là 220V hoặc 380V tùy loại). Lưu ý: Một số loại rơ le lấy nguồn nuôi trực tiếp từ 3 pha L1, L2, L3 nên không có chân A1, A2 riêng.
Các tiếp điểm đầu ra (Output Contacts): Thường là một cặp tiếp điểm thường đóng (NC) và thường mở (NO). Các chân phổ biến là:
COM (Common): Chân chung.
NO (Normally Open): Tiếp điểm thường mở. Khi rơ le hoạt động bình thường, tiếp điểm này sẽ đóng lại. Khi có sự cố, nó sẽ mở ra.
NC (Normally Closed): Tiếp điểm thường đóng. Khi rơ le hoạt động bình thường, tiếp điểm này sẽ mở ra. Khi có sự cố, nó sẽ đóng lại (ít dùng trong mạch bảo vệ).
2. Sơ đồ đấu nối cơ bản (phổ biến nhất):
Rơ le bảo vệ pha thường được đấu nối kết hợp với Contactor (khởi động từ) để bảo vệ động cơ hoặc tải 3 pha.
Nguồn cấp chính: 3 pha (R, S, T) từ aptomat tổng sẽ đi qua tiếp điểm động lực của Contactor, rồi đến tải (động cơ).
Đấu nối nguồn giám sát cho Rơ le:
3 pha R, S, T được đấu vào các chân L1, L2, L3 của rơ le bảo vệ pha để nó giám sát điện áp.
Nếu rơ le có chân nguồn nuôi A1, A2 riêng, bạn cần cấp nguồn (ví dụ 1 pha lửa và 1 pha nguội 220V hoặc 2 pha lửa 380V tùy yêu cầu của rơ le) vào A1, A2.
Đấu nối mạch điều khiển (quan trọng nhất):
Sử dụng tiếp điểm đầu ra của rơ le bảo vệ pha (thường là cặp COM và NO) để cấp nguồn cho cuộn hút của Contactor.
Thông thường, một dây pha (ví dụ L1) sẽ được đưa qua nút dừng (Stop) > nút khởi động (Start) > tiếp điểm NO của rơ le bảo vệ pha (COM và NO) > và cấp vào cuộn hút của Contactor (ví dụ chân A1). Chân A2 của Contactor sẽ nối về dây trung tính (N) hoặc pha còn lại tùy điện áp cuộn hút.
Nguyên lý:
Khi hệ thống điện 3 pha bình thường, rơ le bảo vệ pha không có lỗi, tiếp điểm NO của nó sẽ đóng lại. Mạch điều khiển sẽ cho phép dòng điện đi qua nút Start (khi nhấn) và qua tiếp điểm NO của rơ le để cấp nguồn cho cuộn hút Contactor, Contactor đóng, cấp điện cho động cơ hoạt động.
Khi xảy ra sự cố (mất pha, đảo pha, quá áp...), rơ le bảo vệ pha phát hiện lỗi, tiếp điểm NO của nó sẽ mở ra. Điều này làm ngắt nguồn cấp cho cuộn hút của Contactor. Contactor nhả ra, cắt nguồn 3 pha cấp cho động cơ, bảo vệ động cơ khỏi hư hỏng.
Lưu ý:
Rơ le bảo vệ theo nguyên lý dòng điện (ví dụ EOCR): Các loại này sẽ có thêm biến dòng (CT) tích hợp hoặc rời để luồn dây pha qua. Bạn cần luồn 2 hoặc 3 dây pha động lực qua biến dòng của rơ le tùy theo hướng dẫn của nhà sản xuất. Cách đấu nối mạch điều khiển tương tự như trên.
Tham khảo sơ đồ đi kèm sản phẩm: Luôn luôn đọc kỹ sơ đồ đấu nối và hướng dẫn sử dụng của nhà sản xuất đi kèm với rơ le của bạn, vì mỗi model có thể có một chút khác biệt về chân cắm và cài đặt.
Các thông số cài đặt phổ biến bao gồm:
Điện áp định mức (Rated Voltage): Điều chỉnh ngưỡng điện áp hoạt động bình thường của hệ thống (ví dụ: 380V, 400V, 415V). Một số rơ le tự động nhận diện.
Ngưỡng quá áp (>U / Over Voltage): Cài đặt phần trăm (%) điện áp tối đa cho phép vượt quá điện áp định mức. Nếu điện áp trên một hoặc các pha vượt quá ngưỡng này, rơ le sẽ tác động. Ví dụ: +5%, +10%.
Ngưỡng thấp áp ( Cài đặt phần trăm (%) điện áp tối thiểu cho phép so với điện áp định mức. Nếu điện áp trên một hoặc các pha giảm xuống dưới ngưỡng này, rơ le sẽ tác động. Ví dụ: -5%, -10%.
Thời gian trễ tác động (Time Delay / Tt): Cài đặt khoảng thời gian (giây) mà rơ le sẽ chờ trước khi tác động ngắt mạch khi phát hiện sự cố. Thời gian này giúp tránh việc rơ le tác động nhầm do các dao động điện áp tức thời không đáng kể. Ví dụ: 0.1s, 1s, 5s, 10s...
Bảo vệ mất pha (Phase Loss): Chức năng này thường là mặc định và không cần cài đặt nhiều, rơ le sẽ tự động phát hiện khi một pha nào đó bị mất hoàn toàn.
Bảo vệ đảo pha (Phase Sequence / Reverse Phase): Một số rơ le có chức năng bật/tắt (Enable/Disable) bảo vệ đảo pha. Nếu ứng dụng của bạn yêu cầu động cơ phải quay đúng chiều, bạn cần kích hoạt chức năng này.
Bảo vệ mất cân bằng pha (Phase Imbalance): Một số rơ le cao cấp cho phép cài đặt ngưỡng phần trăm (%) mất cân bằng giữa các pha.
Cách cài đặt chung:
Xác định các thông số cần thiết: Dựa vào đặc tính của động cơ/tải và hệ thống điện của bạn (điện áp định mức, độ nhạy cảm với dao động điện áp...).
Vặn núm/nhấn nút cài đặt: Sử dụng tua vít hoặc tay để điều chỉnh các núm xoay tương ứng với từng chức năng (Voltage, Time Delay, etc.). Nếu có màn hình hiển thị, bạn sẽ điều chỉnh qua các nút bấm.
Quan sát đèn báo (LED Indicators): Rơ le thường có các đèn LED để báo trạng thái hoạt động (Power/OK), trạng thái lỗi (Fault/Trip) và trạng thái của từng chức năng bảo vệ (ví dụ: mất pha, đảo pha). Khi cài đặt, bạn cần quan sát các đèn này để đảm bảo cài đặt đúng và rơ le hoạt động bình thường.
Chức năng Test: Nhiều rơ le có nút "Test" cho phép bạn mô phỏng lỗi (ví dụ: mất pha) để kiểm tra xem rơ le có tác động ngắt mạch đúng như cài đặt hay không. Đây là bước quan trọng sau khi đấu nối và cài đặt để đảm bảo hệ thống bảo vệ hoạt động hiệu quả.
Ví dụ thực tế:
Giả sử bạn có một động cơ 3 pha 380V. Bạn có thể cài đặt rơ le bảo vệ pha như sau:
Điện áp định mức: 380V (nếu rơ le cho phép chọn).
Ngưỡng quá áp: +10% (Tức là nếu điện áp vượt quá 380V + 10% = 418V thì tác động).
Ngưỡng thấp áp: -10% (Tức là nếu điện áp dưới 380V - 10% = 342V thì tác động).
Thời gian trễ: 3-5 giây (để tránh tác động do sụt áp tức thời khi động cơ khởi động).
Bảo vệ đảo pha: Bật (nếu cần thiết).
Lưu ý quan trọng về an toàn:
Việc đấu nối điện cần được thực hiện bởi người có chuyên môn và kinh nghiệm để đảm bảo an toàn và đúng kỹ thuật.
Luôn ngắt nguồn điện trước khi thực hiện bất kỳ thao tác đấu nối hay cài đặt nào.
Đọc kỹ tài liệu hướng dẫn của nhà sản xuất cho model rơ le cụ thể mà bạn đang sử dụng.
Bạn đang tìm kiếm một giải pháp đáng tin cậy để bảo vệ hệ thống điện và thiết bị của mình? Rơ le Chint – thương hiệu toàn cầu với chất lượng được khẳng định – chính là lựa chọn hoàn hảo! Từ rơ le trung gian, rơ le nhiệt, rơ le thời gian đến rơ le bảo vệ pha chuyên dụng, các sản phẩm của Chint luôn đảm bảo độ chính xác, an toàn và hiệu quả kinh tế vượt trội cho mọi công trình.
Giờ đây, bạn không cần tìm đâu xa! Hãy đến ngay Phục Hưng 37 tại Nghệ An – địa chỉ uy tín chuyên cung cấp các thiết bị điện chất lượng cao. Chúng tôi tự hào là đối tác mang đến tận tay quý khách hàng những sản phẩm rơ le Chint chính hãng, đa dạng chủng loại cùng mức giá cạnh tranh nhất. Với đội ngũ tư vấn chuyên nghiệp, Điện Cơ Phục Hưng cam kết giúp bạn chọn lựa được loại rơ le phù hợp nhất với nhu cầu, đảm bảo hệ thống điện của bạn hoạt động an toàn và bền bỉ.
Đừng để những sự cố điện làm ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh của bạn. Liên hệ ngay với Điện Cơ Phục Hưng hôm nay để được tư vấn và sở hữu những sản phẩm rơ le Chint tốt nhất!
Nếu còn thắc mắc hãy liên hệ Công Ty Phục Hưng để được tư vấn tốt nhất!
📍 CÔNG TY BẢO HỘ LAO ĐỘNG PHỤC HƯNG 🏠 Địa chỉ: Số 55 Đường Phan Bội Châu, TP. Vinh, Tỉnh Nghệ An 🌐 Email: Ctyphuchung37@gmail.com 📦 Giao hàng toàn tỉnh Nghệ An - Tư vấn miễn phí - Hàng có sẵn
0982.212.114 0911.990.114